Uhonorowanych tytułem Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, którzy spoczywają na Cmentarzu Centralnym upamiętnili w środę przedstawiciele szczecińskiego oddziału IPN. Kwiaty złożono m.in. na ufundowanym w tym roku przez instytut nagrobku Jana Starzyka.
„Na grobie Jana Starzyka ustawiony był tylko metalowy krzyż i zamazana, mało czytelna tabliczka. Uważamy, że takim osobom należy postawić płyty nagrobne, które przypominałyby o ich czynach po to, żeby ci, którzy przychodzą na ten cmentarz wiedzieli, że stoją przed grobem bohatera” – powiedział PAP w środę dyrektor szczecińskiego oddziału IPN Paweł Skubisz.
Nagrobek został zaprojektowany w prostej formie: głowica z napisami upamiętniającymi Jana Starzyka posadowiona jest na czarnej płycie granitowej nagrobka. Czcionka inskrypcji na głowicy nawiązuje do kształtu napisów na medalu „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”.
Urodzony w 1918 r. w Tomsku Jan Starzyk uhonorowany został tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata wraz z matką Elżbietą 18 stycznia 1983 r. W czasie wojny Starzykowie mieszkali w Stołpcach koło Nowogródka. We wrześniu 1942 r. pracujący z Janem Azriel Tunik zwrócił się do niego z prośbą o pomoc, gdy Niemcy przystąpili do likwidacji miejscowego getta. Za zgodą matki, Jan przyjął Azriela do swojego domu. Starzykowie udzielili schronienia także pięciu Żydówkom. Szóstka uciekinierów pozostała u Starzyków do lipca 1944 r. Schronili się na strychu nad chlewem oraz w schronie pod ziemią w nowo budowanym domu. Jan Starzyk zmarł 9 listopada 2000 r.
Na szczecińskim Cmentarzu Centralnym pracownicy oddziału Instytutu oddali w środę hołd szesnastu spoczywającym tam uhonorowanym tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. IPN od 2009 r. poszukuje informacji o Sprawiedliwych, którzy osiedlili się w Zachodniopomorskiem, do tej pory sporządzono listę ponad 50 takich osób. Ponad połowa związana była z Kresami Wschodnimi II Rzeczpospolitej.
IPN odnowił wcześniej także nagrobki Leokadii Krajewskiej oraz Heleny i Józefa Barcikowskich. Dyrektor oddziału wskazał, że najprawdopodobniej konieczne będzie odnowienie i zabezpieczenie przed likwidacją kilku kolejnych grobów Sprawiedliwych.
24 marca obchodzony jest Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Wybór daty nawiązuje do dnia, w którym Niemcy w 1944 r. zamordowali w Markowej rodzinę Ulmów: Józefa i Wiktorię oraz ich dzieci, wraz z ukrywającymi się u nich Żydami.
Z zestawień statystycznych wynika, że do 2019 r. tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” uhonorowano ponad 27 tys. osób, z których niemal 7 tys. stanowią Polacy. Statystyki milczą jednak na temat „Sprawiedliwych”, którzy po wojnie zamieszkali na terenie obecnego województwa zachodniopomorskiego. W toku poszukiwań prowadzonych od 2009 r. udało się sporządzić listę ponad pięćdziesięciu takich osób. Ponad połowa odznaczonych związana była z Kresami Wschodnimi II Rzeczypospolitej (z województwami: lwowskim, stanisławowskim, tarnopolskim i wołyńskim, znajdującymi się obecnie na terenie Ukrainy, oraz województwem wileńskim – obecnie na terenie Litwy). Pozostali trafili na Pomorze z dzisiejszych województw: lubelskiego, łódzkiego, mazowieckiego, podkarpackiego, podlaskiego i świętokrzyskiego.
Źródło Pap/IPN Szczecin
