O niepodległej Polsce w ciągu długich lat niewoli śniły cztery pokolenia Polaków. W październiku 1918 roku było już pewne, że państwo polskie powstanie. Nie stało się to jednak z dnia na dzień.
Święto narodowe
Data 11 listopada 1918 roku, choć tak mocno zakorzeniona w świadomości Polaków jako dzień, w którym Polska odzyskała niepodległość jest datą symboliczną W tym dniu państwo polskie jako twór terytorialno-prawny jeszcze nie istniało. Jednak to właśnie ten dzień po kilku latach ustalony został przez Sejm za święto narodowe – jako dzień powstania II Rzeczypospolitej Polskiej.
Dawny europejski ład runął w gruzy wraz z wybuchem I wojny światowej. Fakt, że naprzeciw siebie stanęli zaborcy obudził nadzieje Polaków na odrodzenie wolnej ojczyzny. Nigdy przecież nie zrezygnowali z marzeń o niej, chwytając za broń w czasie powstań narodowych, angażując się w rewolucyjne wrzenie 1905-1907 roku, występując przeciwko okupantom w latach I wojny światowej i wreszcie – zakładając jeszcze przed wojną organizacje paramilitarne i zbrojne formacje wojskowe. Do tego dochodziły podejmowane na forum międzynarodowym zabiegi polskich przywódców politycznych i wojskowych zmierzające do odbudowy polskiej państwowości.
Każde z tych działań, niezależnie od reprezentowanych poglądów politycznych czy różnej drogi osiągnięcia celu, torowało drogę do zrzucenia pęt niewoli. Weterani Powstania Styczniowego, zesłańcy, którzy po latach wracali z Sybiru podtrzymywali ducha walki o wolność, zaszczepiali swoim wnukom sen o wolnej Polsce. Gdy nadarzyła się okazja młodzi Polacy znów chwycili za broń. Gdy w 1918 roku wojna miała się ku końcowi mocarstwa wiedziały już, jak wielką determinacją wykazują się Polacy walczący o wolność.
Na ziemiach polskich ścierały się orientacja powstańcza, popierająca zbrojny czyn Józefa Piłsudskiego i prorosyjska orientacja Narodowej Demokracji, formułująca hasła legalnej walki z rosyjskim systemem rządów ale przede wszystkim z odwiecznym wrogiem Polski – Niemcami. Przedstawiciele obu orientacji obecni w życiu społecznym prowadzili ze sobą walkę o czołową pozycję w samorządach i organach władzy. W miastach i regionach spontanicznie powstawały różne niepodległościowe organy władzy na bazie istniejących lokalnych stronnictw, partii politycznych, lub organizacji wojskowych. Latem 1918 roku było już pewne, że państwa centralne wojnę przegrają. Ludność Niemiec i Austro-Węgier miała dość wojny i w obaleniu swych monarchistycznych reżimów upatrywała uzyskanie pokoju.
W Rosji szalała rewolucja, okupujące Polskę Niemcy i Austra były bliskie przegranej. W styczniu roku rząd radziecki anulował wszystkie układy rozbiorowe Polski przez Rosję. Na skutek polskich zabiegów prezydent Stanów Zjednoczonych Wilson przedstawił 14-punktowy program powojennego ładu w Europie, w którym postulował także utworzenie niezawisłego państwa Polskiego z dostępem do morza. Także Wielka Brytania, Francja i Włochy na konferencji w Wersalu w czerwcu 1918 roku opowiedziały się za utworzeniem niepodległego państwa polskiego. Szanse na niepodległe państwo polskie stawały się coraz bardziej realne. W październiku 1918 roku, w wyniku klęsk na Bałkanach, nastąpił rozpad Austro-Węgier.
Żołnierze wielonarodowego państwa związkowego po prostu rozeszli się do swych domów. W Wiedniu polscy posłowie do parlamentu austriackiego w Wiedniu, na czele których stanął Wincenty Witos, zorganizowali Polską Komisję Likwidacyjną. W trzy dni później objęła ona niepodzielną władzę w wolnym od Austriaków Krakowie. Wcześniej, w nocy z 6 na 7 listopada 1918 roku w Lublinie powstał Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, w którym stanowisko premiera i ministra spraw zagranicznych objął Ignacy Daszyński. W wydanym 7 listopada manifeście rząd proklamował utworzenie Polskiej Republiki Ludowej.
Rząd ten tworzyli głównie socjaliści galicyjscy, to też ogłosili oni od razu swój program, który obejmował 8-godzinny dzień pracy; zniesienie wielkich majątków ziemskich; upaństwowienie lasów, kopalnictwa, ciężkiego przemysłu, banków i środków transportu. W wielu miastach i regionach spontanicznie powstawały różne niepodległościowe organy władzy na bazie istniejących lokalnych stronnictw, partii politycznych, lub organizacji wojskowych. W Poznaniu i Zagłębiu Dąbrowskim utworzone zostały radykalno-rewolucyjne Rady Robotniczo-Chłopskie. Tymczasem w Warszawie, ziemiami dawnego Królestwa Polskiego, zajętego przez Austrię i Niemcy rządziła zależna od Niemiec i Austrowęgier Rada Regencyjna Królestwa Poskiego.
Ale jednocześnie rozwijała działalność Polska Organizacja Wojskowa, konspiracyjna Polska Organizacja Wojskowa, zorganizowana przez Piłsudskiego w latach 1915-16, stawiająca sobie za cel walkę z Niemcami. Wobec rewolty w Niemczech i przegranej wojny krajowi groziła anarchia. Rada Regencyjna starała się ona o uwolnienie Józefa Piłsudskiego, więzionego w Magdeburgu, widząc w nim jedynego polityka, który mógłby spacyfikować narastające napięcia społeczne w kraju. Uwolniony on został w dniu 9 listopada z twierdzy magdeburskiej.
Wieczorem specjalnym pociągiem, złożonym z parowozu i wagonu-salonki I klasy, Piłsudski wraz z Kazimierzem Sosnkowskim, przewiezieni zostali pod eskortą do Warszawy. Przyjazd Piłsudskiego wywołał entuzjazm w mieście, gdyż jego pobyt w twierdzy magdeburskiej urósł w oczach społeczeństwa polskiego do symbolu niezłomnej walki z zaborcami. Już w nocy rozpoczęło się rozbrajanie warszawskiego garnizonu niemieckiego. 11 listopada 1918 roku podpisany został w Compiegne traktat pokojowy między Francją a Niemcami, kończący I wojnę światową. Stacjonującym w Warszawie niemieckim władzom wojskowym Józef Piłsudski zaproponował, by po prostu złożyły broń i wyjechały z miasta. Na prośbę Rady Regencyjnej objął on w tym dniu dowództwo nad Polską Siłą Wojskową. Niemcy zgodzili się i w ciągu trzech dni opuścili ziemie dawnego Królestwa Polskiego. 14 listopada Rada Regencyjna przekazała władzę Józefowi Piłsudskiemu, który 16 listopada jako Naczelnik Państwa zadeklarował powstanie Państwa Polskiego.
Źródło: https://gs24.pl/tak-rodzila-sie-niepodleglosc-krotka-historia-powstania-wolnej-polski-w-1918-roku/ar/13656828
